Tonyukuk Stella

Links - Ссылки

English Translation http://penguin.pearson.swarthmore.edu/~scrist1/ling52_spring2002/sherblom_woodard_mrowicki/Turkic.html
Russian Translation http://www.kyrgyz.ru/?page=114
Turkish Translation http://www.tuerk-uelkuem.net/OrhunAbideleri/Tonyukukabideleri.html
English and Russian Texts

Source and Comments - Источники и комментарии

http://penguin.pearson.swarthmore.edu/~scrist1/ling52_spring2002/sherblom_woodard_mrowicki/Runes1.gif
http://penguin.pearson.swarthmore.edu/~scrist1/ling52_spring2002/sherblom_woodard_mrowicki/Runes2.gif

Tonyukuk Stella

 Birinci Tas, Bati Yüzü (First Stella, Western Side)

Metin (Text)

1 Bilge Tonyukuk ben özüm Tabgac iling e kilindim.Türk budun Tabgacka körür erti.

2 Türk budun kanin bulmayin Tabgacda adrildi,kanlandi.Kanin kodup Tabgacka yana icikdi. Tengri anca timis erinc:

Kan birtim,

3 kaningin kodup icikding. Icikdük ücün Tengri ölütmiserinc. Türk budun ölti, alkindi, yok boldi. Türk Sir budunyirinte

4 bod kalmadi. Ida tasda kalmisi kubranip yiti yüz boldi.Iki ülügi atlig erti, bir ülügi yadag erti. Yiti yüz kisig

5 uduzugma ulugi sad erti. Yag[g]il tidi. Yagmisi ben ertim. Bilge Tonyukuk Kagan mu kilayin tidim. Sakindim. Toruk bukali semiz bukali arkada

6 böngser, semiz buka toruk buka tiyin bilmez ermis tiyinanca sakindim. Anda kisre tengri bilig birtük ücün özümök kagan kildim. Bilge Tonyukuk Boyla Baga Tarkan

7 birle Iltiris Kagan boluyin biriye Tabgacig öngre Kitany igyiriya Oguzug öküs ök ölürti. Bilgesi cabisi ben ök ertim. Cogay kuzin Kara Kumug olurur ertimiz.

Birinci Tas, Güney Yüzü (First Stella, South Side)

Metin (Text)

1 Kiyik yiyü tabisgan yiyü olurur ertimiz. Budun boguzitok erti. Yagimiz tegre ocuk teg erti, biz isig ertimiz.

Anca olurur erkli Oguzdindin körüg kelti.

2 Körüg sabi antag: Tokuz Oguz budun üze kagan olurtitir. Tabgacgaru Kuni sengünüg idmis. Kitanygaru Tongra Esimig idmis. Sab anca idmis: Azkinya Türk [budun?]

3 yoriyur ermis, kagani alp ermis aygucisi bilge ermis, ol iki kisi bar erser sini Tabgacig ölürteci tir men, öngre Kitanyig ölürteci tir men, bini Oguzug

4 ölürteci ök tir men, Tabgac biridin yan teg, Kitanyöngdinyan teg, ben yiridinta yan tegeyin, Türk Sir budunyirinte idi yorimazun, usar idi yok kilalim

5 tir men. Ol sabig esidip tün udisikim kelmedi, küntüzolursikim kelmedi. Anda ötrü kaganima ötündüm. Ancaötündüm: Tabgac Oguz Kitany bu ücegü kabis[s]ar

6 kaltaci biz. Öz ici tasin tutmis teg biz. Yuyka erklitupulgali ucuz ermis, yincge erklig üzgeli ucuz. Yuykakalin bolsar tupulguluk alp ermis Yincge

7 yogun bolsar üzgülük alp ermis. Öngre Kitanyda biriyeTabgacda kuriya kuridinta yiriya Oguzda iki üc bingsümüz keltecimiz bar mu ne? Anca ötündüm.

8 Kaganim [ben] özüm Bilge Tonyukuk ötüntükötüncümün esidü birti. Könglüngce uduz tidi. Kök Öngün yoguru Ötüken yisgaru uduztum. Ingek kölükünToglada Oguz kelti.

9 [Süsi üc bing] ermis. Biz iki bing ertimiz.Süngüsdümüz. Tengri yarlikadi, yanydimiz.Ögüzke tüsdi.Yanyduk yolta yime ölti kök. Anda ötrü Oguz kopunkelti.

10 Türk budunug Ötüken yirke ben özüm bilge TonyukukÖtüken yirig konmis tiyin esidip biriyeki budun kuriyakiyiriyaki öngreki budun kelti.

Birinci Tas, Dogu Yüzü (First Stella, East Side)

Metin (Text)

1 iki bing ertimiz. [Iki] süm[üz b]oldi. Türk budunk8ilinga]li Türk kagan olurgali Santung balik[k]ataluy ögüzke tegmis yok ermis. Kaganima ötünüpsü iltdim.

2 Santung balikka taluy ögüzke tegürtim. Üc otuzbalik sidi. Usin bunda itu yurtda yatu kalur erti. Tabgac kagan yagimiz erti. On Ok kagani yagimiz erti.

3 Art[uki Kirkiz] küc[lüg kagan yagimiz] boldi. Ol ückagan öglesip Altun Yis üze kabisalim timis. Ancaöglesmis: Öngre Türk kagangaru sülelim timis. Angarusülemeser kacan [n]eng erser ol bizni,

4 [kagani alp ermis] aygucisi bilge ermis, kacan [n]eng erser ölürteci kök.Ücegün kabisip sülelim,idi yok kilalimtimis. Türgis kagan anca timis Bening budunum andaerür timis.5 [Türk budunu yime] bulganc [o] [timi]s, Oguzi yimetarkinc ol timis. Ol sabin esidip tün yime udisikim kelmezerti, kün yime olursikim kelmez erti. Anda sakindima.

6 [Ilk Kirkiz]a sü[les]er [yig er]mis tidim. Kögmen yolibir ermis. Tumis tiyin esidip bu yolun yorisar yaramaci tidim. Yirci tiledim. Cölgi Az eri bultum.

7 Esit[t]im: Az yir y[oli?] Ani b[irle ... er]mis, bir at oruki ermis, anin barmis. Angar aytip bir atlig barmis tiyin ol yolun yorisar unc tidim. Sakindim. Kaganima

  Birinci Tas, Kuzey Yüzü (First Stella, North Side)

Metin (Text)

1 ötündüm. Sü yoritdim. At altin tidim. Ak Termil keceogurkalatdim. At üze birtüre karig söktüm. Yukaru atyete yadagin igac tutunu agturdum. Öngreki er

2 yoguru [idip] i bar bas asdimiz. Yubulu intimiz. On tünkeyantaki tug ebirü bardimiz. Yirci yir yangilip boguzlandi. Bungadip kagan yelü kör timis.

3 Ani subk[a] bard[imiz]. Ol sub kodi bardimiz. Asangali tüsürdümüz. Atig ika bayur ertimiz. Kün yime tün yimeyelü bardimiz. Kirkizig uka basdimiz.

4 [Usin] süngügün acdimiz. Kani süsi tirilmis.Süngüsdümüz, sancdimiz... Kanin ölürtümüz. KagankaKirkiz buduni icikdi, yükünti. Yany dimiz, Kögmen yisigebirü keltimiz.

5 Kirkizda yandimiz. Türgis kaganda körüg kelti. Sabianteg: Öngdin kagangaru sü yorilim timis; yorimasar bizni, kagani alp ermis aygucisi bilge ermis, kagan [n]eng erser

 6 bizni ölürteci kök timis. Türgis kagani tasikmis tidi. On-Ok buduni kalisiz tasikmis tir. Tabgac süsi bar ermis. Olsabig esidip kaganim ben ebgerü tüseyin tidi.

7 Katun yok bolmis erti. Ani yoglatayin tidi. Sü baring tidi,Altun yisda olurung tidi. Sü basi Inel Kagan Tardus sadbarzun tidi. Bilge Tonyukukka banga aydi.

8 Bu süg ilt tidi. Kiynig köng lüng ce ay, Ben sanga neayayin tidi. Kelir erser kür ökülür, kelmez erser tilig sabigali olur tidi. Altun yisda olurtumuz.

9 Üc körüg kisi kelti Sabi bir: Kagan sü tasikdi, On Oksüsi kalisiz tasikdi tir. Yaris yazida tirilelim timis. Ol sabigesidip kagangaru ol sabig itim. Kanda yan sabig yana

10 kelti. Olurung tiyin timis. Yelme kargu edgüti urgil,basitma timis. Bög[ü] Kagan bangaru anca yidmis. Apatarkangaru icre sab idmis: Bilge Tonyukuk anyig ol, üz ol, angilur.

11 Sü yorilim tideci, unamang. Ol sabig esidip sü yoritdim.Altun yisig yolsuzun asdimiz. Irtis ögüzüg kecigsizinkectimiz. Tün katdimiz. Bolcuka tang öntörü tegdimiz.

Ikinci Tas, Bati Yüzü (Second Stella, Western Side)

Metin (Text)

1 Tilig kelürti. Sabi antag: Yaris yazida on tümen sütirilti tir. Ol sabig esidip begler kop[un]

2 yanalim arig ubuti yig tidi. Ben anca tir men, ben Bilge Tonyukuk: Altun yisig asa keltimiz. Irtis ögüzüg

3 kece keltimiz. Kelmisi alp tidi, tuymadi. Tengri Umay iduk Yir Sub basa birti erinc. Neke tezer biz?

4 Öküs tiyin neke korkur biz? Az tiyin ne basinalim? Tegelim tidim. Tegdimiz, yulidimiz. Ikinti kün

5 örtce kizip kelti. Süngüsdümüz. Bizinte iki ucisingarca artuk erti. Tengri yarlikaduk ücün öküs tiyin

6 korkmadimiz, süngüsdümüz. Tardus sadra udiyaydimiz. Kaganin tutdumuz. Yabgusin sadin

7 anda ölürti. Eligce er tutdumuz. Ol ok tün budununsayu itimiz. Ol sabig esidip On Ok begleri buduni kop

8 kelti, yükünti. Keligme beglerin budunin itip yigip,azca budun tezmis erti, On-Ok süsin sületdim.

9 Biz yime süledimiz. Ani ert[t]imiz. Yincü ögüzügkece Tinsi Ogli aytigma bengilig Ek tagig ertü[rtüm]

Ikinci Tas, Güney Yüzü (Second Stella, South Side)

Metin (Text)

1 Temir Kapigka tegi irtimiz. Anda yandurtumuz. Inel Kaganka [any ip ... t saka?] Tezik Tokar [s... in ...]

2 anda berüki Suk baslig Sogdak budun kop kelti, yükinti [ ... ]. Türk budun Temir Kapigka Tinsi Ogli

3 Tinsi Ogli aytigma tagka tegmis idi yok ermis. Ol yirte ben Bilge Tonyukuk tegürtük ücün

4 sarig altun ürüng kümüs kiz kuduz egri tebi agi bungsuzkelürti. Iltiris Kagan bilgesin ücün

5 alpin ücü Tabgacka yiti yigirmi süng üsdi, Kitanyka yitisüngüsdi, Oguzka bis süngüsdi. Anda ayguci[si]

6 yime ben ök ertim, yagicisi yime ben ök ertim. Iltiris Kaganka Türk Bögü Kaganka Türk Bilge Kaganka.

Ikinci Tas, Dogu Yüzü (Second Stella, East Side)

Metin (Text)

1 Kapgan kagan [yiti] otuz yaska [ ... anda erti]. Kapgan Kagan olurti. Tün udimati, yitim ok.

2 küntüz olurmati. Kizil kanim tüküti kara terim yügürti isig kücüg birtim ök. Uzun yelmeg yime itim ok

3 Arkuy kargug ulgartdim ok. Yanigma yagig kelürirertim. Kaganimin sü iltdimiz. Tengri yarlikazu

4 bu Türk budun ara yaraklig yagig yeltürmedim,tögünlüg atig yügürtmedim. Iltiris Kagan kazganmasar

5 udu ben özüm kazganmasar, il yime budun yime yokerteci erti.Kazgantukin ücün udu özüm kazgandugum ücün

6 il yime il boldi, budun yime budun boldi. Özüm kariboldum, ulug boldum. Neng yirdeki kaganlig budunka

7 büntegi bar erser ne bungi bar erteci ermis.

8 Türk Bilge Kagan ilinge bititdim. Ben Bilge Tonyukuk.

Ikinci Tas, Kuzey Yüzü (Second Stella, North Side)

Metin (Text)

1 Iltiris Kagan kazganmasar, yok erti erser, ben özümBilge Tonyukuk kazganmasar, ben yok ertim erser

2 Kapgan Kagan Türk Sir budun yirinte bod yime budunyime kisi yime idi yok erteci erti.

3 Iltiris Kagan Bilge Tonyukuk kazganduk ücün KapganKagan Türk Sir budun yoriduki bu.

4 Türk Bilge Kagan Türk Sir budunug Oguz budunugigidü oturur.

Footnotes

Примечания